Gegroet beste DS-lezer. Ik ben Pascal Verbeken en zal tot 13 uur uw vragen beantwoorden over Vincent van Gogh, de Borinage, Wallonië, België en het heelal. Vuur ze maar af.
Ik ben vooral geïnteresseerd in het industriële Wallonië omdat het een geschiedenis heeft als van een grote Franse roman. Hoge opgang, steile neergang en vandaag een land in de kering. In dat opzicht is het een journalistiek cadeau en het blijft me verbazen dat er journalistiek niet meer aandacht voor is. De steden op de oude industriële as - Seraing/Luik, Charleroi, La Louvière - herinneren er aan dat welvaart komt en gaat. Dat is de generatie die in Vlaanderen opgroeide na de Tweede Wereldoorlog vergeten. Eind jaren '70 dachten weinigen in Charleroi dat de neergang blijvend zou zijn. Men dacht aan een dip. Maar tien jaar later waren een aantal gemeenten al gegettoïseeerd. Ook Vlaanderen zit vandaag op een gevaarlijk kantelpunt. Wij zijn niet immuun voor economische rampspoed, ook al hebben de voorbije decennia ons die waan gegeven. Ook hier is niet meteen een krachtig antwoord op een post-industriële samenleving gebaseerd op handenarbeid (zie Ford Genk). UIteraard waren en zijn de problemen in Wallonië veel groter. In de Cockerill-fabrieken van Seraing-Luik werkten ooit 40.000 arbeiders. Die vervang je niet zo snel met een kmo-economie waar vooral (hoog)geschoolden gevraagd worden.
Ik denk dat er bij de scholen meer mogelijk is. Er blijft toch een soort glazen wand tussen de landsdelen staan. En ik zal ook niemand tegenhouden om eens met mijn boeken als gids een dag of een weekend naar een Waalse stad te gaan. Vaak zijn ze onderschat.
Ik weet niet of die perceptie algemeen is, maar ze is wel verklaarbaar. Als de werkloosheidscijfers lang extreem hoog blijven (vooral in de oude industriesteden, maar ook in landelijke gebieden al la botte du Hainaut en het zuiden van de provincie Namen) is het niet zo gek dat men zich gaat afvragen of er wel de juiste politiek gevoerd wordt. In de Borinage is het cijfer bijv. 28 procent. En dat is geen perceptie.
Hij was er vergeten. Dat zie je ook aan het Van Gogh-erfgoed (de plekken waar hij verbleef en werkte): op het Maison van Gogh in Cuesmes na is daar nooit iets mee gebeurd. Noch qua uitbating, noch qua bescherming. Het goede aan de Van Gogh-expo in Bergen is dat de tentoonstelling de Borinage haar geheugen voor een stuk teruggeeft. Dat is essentieel, want nergens in België heeft men zo verbeten het industriële (mijn)erfgoed gesloopt. Daarmee is ook de herinnering uit het landschap weggenomen. Dankzij Van Giogh zien jongeren in de Borinage nu weer dat ze ook zelf onderdeel zijn van een traditie en geschiedenis die het verdient om bewaard te worden. Het is ook een uitstekende expo die ik iedereen graag aanbeveel.
Ik ben wat dat betreft pessimistisch voor de streken die grenzen aan Brussel en Waals-Brabant. Daar zie je nu al een soort soep van wegen en bedrijvenparken ('zonings'tot stand komen. Het Waalse landschap is snel zijn identiteit aan het verliezen. Alleen Zuid-België zie ik daar nog een decennium aan ontsnappen. Heel jammer.
Ee onderschatte Waalse schrijver is Constant Malva, een geboren en getogen Borain, trouwens. Hij heeft een strakke, uitgebeende recht-voor-de-raapse stijl. Atypisch voor een Waalse schrijver, eigenlijk. Ik zou hem graag vertalen.
De Borinage en Van Gogh waren verwante karakters, net zoals Oostende ook diep in Ensor zit. Van Gogh was een conservatieve romanticus, geobsedeerd door de vergankelijjkheid. Dat gevoel herkende hij sterk in de verweerde Borinage, maar ook in de Brusselse kanaalwijk waar hij voor zijn komt naar de Borinage 's avonds rondzwierf. Er is nog een overeenkomst. De Borinage is op een nietsontziende manier uitgeput en leeggehaald? Er waren meer dan 1000 kolenputten op een oppervlakte van 150 vierkante kilometer. De ondergrond is een gatenkaas. Nog altijd zijn er zware verzakkingen. Ook Vanel doofde. Gogh heeft zichzelf leeggehaald. Een vuur dat hoog oplaaide en snel doofde. Heel zijn kunstenaarscarrière heeft nauwelijks tien jaar geduurd. Hij liet duizenden werken achter. DE laatste 70 dagen van zijn leven in Auvers heeft hij nog 80 schilderijen gemaakt. Nog een overeenkomst: zowel Van Gogh als de Borinage zijn mythisch geworden.
Hoe komt het dat het schoolsysteem volledig anders is dan kn Vlaanderen? In Wallonië kunnen de leerlingen keuzevakken selecteren. Dus als men dan spreekt over het Belgisch educatiesysteem, dat excellent is volgens statistieken, gaat dit dan over Vlaanderen of Wallonië?
